موزه آب یزد؛ جلوه ای از اهمیت آب در طول تاریخ در دل کویر

موزه آب یزد در شهر تاریخی یزد است. قدمت زیاد و جاذبه ‌های شگفت‌ انگیز یزد باعث شده این شهر اولین شهر خشتی ایران و دومین شهر تاریخی جهان به شمار رود. با توجه به تعداد زیاد جاذبه ‌های گردشگری در شهر یزد و بناهای خشتی، این شهر تاریخی در سازمان یونسکو ثبت‌ شده و این شهر زیبا به ‌عنوان یک شهر بین‌ المللی از محبوبیت خاصی برخوردار است. در این مقاله از مجله گردشگری روم تور قصد داریم درباره موزه آب یزد که در شمال میدان امیر چخماق قرار دارد صحبت کنیم.

این موزه دریکی از خانه ‌های قدیمی یزد قرار دارد و به‌ محض وارد شدن به این مکان زیبا با تاریخ چند هزار ساله آب در این مرز و بوم روبه‌رو می‌ شوید. در ادامه همراه با مجله گردشگری روم تور باشید تا بیشتر با این موزه قدیمی در یزد آشنا شوید. 

همانطور که در بالا هم اشاره کردیم موزه آب یزد در یکی از خانه‌ های قدیمی یزد قرار دارد و گردشگران با ورود به آن با تاریخ چند هزار ساله آب در این شهر تاریخی روبه‌رو می ‌شوند. موزه آب در مکانی به نام خانه کلاهدوزها قرار گرفته است. این مکان در بین گردشگرانی که به یزد سفر می‌کنند از محبوبیت بالایی برخوردار است.

این موزه در سال ۱۳۷۹ هم‌ زمان با اولین همایش بین ‌المللی کاریز شروع به کار کرد و هدف به وجود آمدن آن نشان دادن ارزش و اهمیت آب در منطقه‌ کویری است. چیزی که باعث تمایز موزه آب یزد با دیگر موزه‌ های آب می‌ شود این است که یک رشته کاریز صدها ساله از میان آن می‌گذرد؛ کاریزی که روزگاری آب مورد نیاز مردم را تأمین می‌کرد.

بیشتر بخوانید : جاهای دیدنی تفلیس در شب

خانه کلاهدوزها

خانه کلاهدوزها یکی از آثار ارزشمند در شهر یزد است که دستور ساخت آن توسط مرحوم سید علی‌اکبر کلاهدوز به یکی از بازرگانان عصر قاجاریه در سال‌های ۱۲۶۶ تا ۱۲۶۹ خورشیدی داده شده است. هم‌ اکنون مالک این مکان شرکت آب یزد است و این بنای زیبا به‌ عنوان یکی از جاذبه‌ های گردشگری در این شهر مورد توجه عموم قرار دارد. موزه آب یزد تقریباً 5 طبقه دارد که در ادامه مقاله در موردشان بیشتر توضیح می‌ دهیم. (مشاهده روی نقشه)

طبقه اول موزه آب یزد

در طبقه پایین خانه انشعابات دو کاریزی رحیم‌آباد و زارج قرار گرفته و امروزه قنات زارج با بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت و ۷۵ کیلومتر طول، هنوز هم پر از آب است و به فعالیت خود ادامه می‌ دهد.

طبقه دوم موزه محل نگهداری مواد غذایی

در طبقه بعدی که در حقیقت طبقه ‌ای است که بر روی پایین طبقه قرار دارد. (در اصطلاح محلی به آن پایاب می گویند) انباری برای نگه ‌داری خوراکی ‌های مختلف بوده که در آن مکان مواد غذایی متفاوتی را با روش‌ های خاص خود نگهداری می‌کردند. پایاب در حقیقت ساختمانی با عمق ۱۰ متر است که به شکل هشت ضلعی ساخته شده، این مکان شگفت‌ آور دمای ثابتی دارد که تقریبا در اکثر فصل ‌های سال ۱۴ درجه است. در این مکان حوضی به چشم می‌خورد که آب کاریز از آنجا رد می ‌شود، همین دلیل مطبوع بودن هوای این طبقه است.

بیشتر بخوانید : جاهای دیدنی مشهد در شب

طبقه سوم اقامتگاه تابستانه موزه

به طبقه بعدی که رسیدیم مکانی را می ‌بینیم که اتاق ‌ها و دالان‌ های زیادی در آنجا وجود دارد. در گذشته این طبقه در روزهای گرم و طاقت فرسای تابستان گزینه مناسبی برای استراحت افراد بوده یک نکته جالب در این مکان این است که در چهار طرف حیاط زیر زمین وجود دارد و بخش زیر هر اتاق به یکی از ساکنان اختصاص داده شده و فقط شخص مورد نظر اجازه استفاده از آن در فصل گرما را داشته است.

طبقه چهارم محل سکونت

بعد از اینکه اقامتگاه تابستانه به پایان رسید به طبقه چهارم در این خانه می ‌رسیم. مکانی که اتاق‌ های پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمتکاران در آنجا قرار داشته است.

طبقه پنج یا پشت بام معروف به چاه خانه

طبقه آخر پشت‌ بام است که به آن چاه خانه می‌گفتند. مردم ساکن در این خانه به‌ وسیله چرخ چاه، از آب‎ چاه‎ هایی معروف به چهل گز و برای آشامیدن و موارد بهداشت اهل خانه استفاده می‌کردند. برداشت آب به این صورت بود که دو نفر مأمور برداشت آب از قناتی بودند که به نام رحیم آباد معروف بود. آن‌ ها آب را بالا می‌کشیدند و به منبعی می‌ ریختند تا اعضای خانواده در طبقه همکف به آن دسترسی داشته باشند. نکته ‌ای که قابل توجه این است که در این خانه می‌ توانید لوله‌کشی‌ های مربوط به آب را که در حدود ۱۵۰ سال پیش انجام شده را مشاهده کنید.

معماری خانه کلاهدوزها

به طور کلی معماری قدیمی ایران و مخصوصاً شهر یزد شگفت‌ آور و بی ‌نظیر بوده است. خانه کلاهدوزها هم یکی از مکان ‌هاییست که باعث اثبات این امر شده است. گچ کاری‌ هایی که در خانه کلاهدوز وجود دارد با نقش گل و گیاه و جانورانی که بر روی آن ‌ها قرار دارند دلیلی شده تا زیبایی خاصی به بنا بخشیده شود.

گچ‌ کاری‌ ها در طبقه چهارم دارای زمینه ‌ای از کاهگل بسیار ظریف هستند و زیبایی چشم نواز و خاصی دارند. از دیگر نقاط زیبا در این خانه تالار آیینه است که مورد تحسین و توجه بسیاری از معماران و هنرمندان آن دوره نیز قرارگرفته است. پنجره ‌های اُرسی و شیشه ‌های رنگارنگ از دیگر زیبایی ‌های این خانه به شمار می‌روند که دنیای رنگارنگی را در آن به وجود آورده‌اند.

بیشتر بخوانید : جاهای دیدنی انزلی در شب

آثار به جا مانده در موزه آب یزد

در حال حاضر تقریبا بیشتر از ۲۰۰ وسیله از مجموعه وسایل‌ هایی برای کندن قنات تا اسناد و مدارک قنات ‌های اصلی یزد در این موزه نگهداری می ‌شود.

یادگاری قنات‌ ها

مشکل بی آبی دغدغه ای است که ایرانی ‌ها با آن روبرو هستند و از گذشته در این سرزمین پهناور وجود داشته و همین مشکل دلیلی شده تا قنات‌ های زیادی در ایران و بخصوص مناطق کویری ساخته شود. در موزه آب یزد لوازم متفاوتی که به‌ منظور حفر قنات مورد استفاده بوده قرار گرفته و بازدید کنندگان این امکان را دارند با دیدن آن ‌ها از آن دوره از تاریخ ایران آگاه شوند.

اسناد و وسایل مربوط به تقسیم و وقف آب

از موارد دیگری که در این مکان می ‌توانید مشاهده کنید، وسایل و اسناد مربوط به تقسیم و وقف آب در آن زمان ‌ها بوده که اکنون در این موزه نگهداری می ‌شود؛ و اسنادی برای تقسیم کردن در این موزه قرار دارد که نشان می‌ دهد در زمان ‌های قدیم چه مقدار آب بین کشاورزان تقسیم می‌شده و در بین این اسناد چند سند ازدواج به چشم می‌خورد چرا که در آن زمان برخی از مردم مهریه زن را آب تعیین می‌کردند؛ آب چیزی است که در کویر حکم طلا را دارد. مدارک دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آن ‌ها خیرین به زنان بی‌ سرپرست و یتیمان سهم آب می‌ دادند.

ظروف و وسایل

در قسمت دیگر از موزه مجموعه ظروف و وسایل که به نگهداری و حمل آب مربوط است را مشاهده می‌کنید. یکی دیگر از دیدنی ‌های این موزه مشربه چند هزار ساله است که از آن در کتاب‎های تاریخی قدیمی یاد شده است.

راه‌های دسترسی به موزه آب یزد

آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان امام، شمال میدان امیر چخماق، خیابان قیام

 برای رفتن به این مکان زیبا این امکان را دارید که از اتوبوس‌های خط پایانه دروازه قرآن-پایانه شهدای محراب استفاده کنید. همچنین راه دیگری که وجود دارد این است که از خط چهارراه بعثت-راه آهن سوار اتوبوس شوید و در چهارراه شهدا پیاده شوید و بعد از کمی پیاده‌روی به این موزه شگفت‌انگیز می‌رسید.

ساعت بازدید موزه آب یزد

از ساعت ۸:۰۰ تا ۱۹:۰۰ (موزه از ساعت ۱۴:۳۰ تا ۱۵:۳۰ تعطیل است)

دیدنی‌ های اطراف

میدان امیرچخماق در چند قدمی (مشاهده روی نقشه)

بازار خان در فاصله ۳۰۰ متر (مشاهده روی نقشه)

کلام آخر

یزد شهری تماشایی و بسیار زیبا است که ساعت‌ های خوشی را برای شما و دوستان و خانواده تان رقم می زند. پیاده‌روی در کوچه‌ ها و نگاه کردن به خانه ‌های قدیمی و لذت بردن از جلوه بادگیرها به خاطره‌ای شیرین برای شما تبدیل خواهد شد. ما در مجموعه روم تور به شما کمک می‌کنیم تا سفر بسیار راحت و خوبی را تجربه کنید. اگر به این مکان شگفت‌ انگیز سفر کردید خاطرات خود را با ما در میان بگذارید.